Kuralsız medyanın Atakan Kayalar sınavı

18 Şubat gecesi Twitter’da bir video yayınlandı. Video 3 günde 30 binden fazla paylaşım aldı ve 12 milyon civarında izlenmeye ulaştı. Hal böyleyken sosyal medyada viral olan bu içeriğin konusu olan 10 yaşındaki Atakan Kayalar’a dair medya, topyekün bir içerik üretimine girişti. Köşe yazarlarından ana haber bültenlerine, SEO içeriklerinden magazin foto galerine kadar Atakan, Atakan’ın sözleri, bakışları ve duruşu didik didik edildi.

22 Şubat itibariyle Youtube Türkiye’de en çok izlenen ilk 10 videodan dördü Atakan’ın verdiği röportajlar veya onun üzerine yapılan TV programı kesitlerinden oluşuyor. Çocuk hakları ihlalleri, devasa çeşitlilikte ve yoğunlukta siber zorbalık örnekleri, aşağılamalar, komplo teorileri havada uçuşmaya devam ediyor. Bu yazıda sosyal platformlardaki paylaşımlardan ziyade haber programları ve haber sitelerindeki içeriklere dair kısa analizler yapmaya çalıştım.

Haber bültenini ‘rahatlatacak’, az kullanılmış, çok kullanışlı, risksiz

Anadolu Ajansı’nın servis ettiği bir video haberde, Atakan, Esenyurt’ta katıldığı satranç kursu sonrası gazetecilerin sorularını yanıtlıyor. Evet, böyle servis edilmiş: ” Mustafa Kemal Paşa Ortaokulu birinci sınıf öğrencisi olan Atakan Kayalar, Satranç Federasyonu Esenyurt İlçe Temsilciliği’nde katıldığı kurs sırasında, gazetecilerin sorularını yanıtladı.” Basın toplantısında birkaç ses kayıt cihazının dışında Anadolu Ajansı, ATV, TGRT Haber ve Show Haber’in mikrofonları görünüyor.

Atakan’ın basın toplantısı ve röportajları 3 gün boyunca neredeyse haber bülteni yayınlayan bütün televizyon kanallarının gündüz ve akşam kuşaklarında toplam birkaç saat boyunca döndü durdu. Herhangi bir politik mesaj taşımamasının rahatlığıyla, çocuğa dair hiçbir hassasiyet gözetilmeden yapılan haberler, canlı yayınlar, bağlantılar, yorumlar, ailesinin görüşleri… Hem bülteni kolayca dolduran hem kimseyi kızdırmayacak, sahibinden az kullanılmış bir içerik olarak çocuk haberciliği odaklı medya çalışmaları yapanların incelemeye değer görebileceği bir vaka ortaya çıktı.

Çocuk odaklı habercilik nasıl yapılır, ne sorulur, ne sorulmaz, nasıl yönlendirilir veya yönlendirilmez vb. onlarca soru uzayıp gidecekken çocuğun haklarını gözetmesi ve medyada eşik bekçiliği yapması beklenen, editoryal derinlikle konuya bakması gereken herkes kafasını başka tarafa çevirdi.

Beyaz TV’de Atakan üzerinden evrim karşıtlığı, ahlakçı öğretilerin yeniden üretimi, komplo teorileri

Beyaz TV’deki Ne Var Ne Yok adlı program, Atakan Kayalar’ın söylemleri üzerine yorumlar yapılan yayınlardan bir tanesi. Yorumcular Atakan’ın söyledikleri üzerinden evrim karşıtlığı, Türkiye’nin kötülüğüne çalışan tarikatlardan birinin DNA’sıyla oynanmış “indigo çocuk” projesinin bir parçası olması, satanizm, küresel sermayenin masum maşaları, borsada spekülasyon yapan iklim şirketleri gibi konulara kadar geldi.

Hatta yorumculardan biri hızını alamayıp Atakan’ın Türkiye dışındaki bir kara propaganda ekibinin oynadığı psikolojik bir oyunun parçası olarak gördüğünü söyledi. Birçok başka safsataya değinildikten ve bazı cinsel yönelimler itinayla aşağılandıktan sonra iş yine tabii ki İsrail’e bağlandı.

Sabah, Takvim ve A Haber, ailenin kutsiyeti üzerinden 10 yaşındaki çocuğu hedef gösterdi

Bir röportaj sırasında Atakan Kayalar’ın annesi konuşurken, Atakan’ın annesine “Seni şöyle alalım” deyip konuşmaya devam etmesi üzerine sosyal medyadaki nefret söylemi artarken haber siteleri de ‘sessiz’ kalmadı. Bu konuyu Sabah “Atakan Kayalar’dan son dakika haberleri geliyor! Annesine küstahlık yapmıştı şimdi de…” başlığıyla; Takvim “‘Filozof Atakan’ olarak ünlenen Atakan Kayalar’ın annesine davranışı sosyal medyayı ikiye böldü“; A Haber “Atakan Kayalar’dan annesine büyük saygısızlık!” başlıklarıyla haberleştirdi.

Atakan Kayalar’dan annesine saygısızlık! https://t.co/cB4bGA1ZeT pic.twitter.com/obo9L1PxXD

— A Haber (@Ahaber) February 21, 2020

Haberlerin başlıkları, sosyal medya paylaşımlarında kullanılan dil ve görseller açıkça 10 yaşındaki bir çocuğu hedef gösterdi. Medya şirketlerinin bilinen politik pozisyonlarını pekiştirmek ve okurlarını yönlendirmek için haber vermekten çok haberleri yorumlama alışkanlığına sahip olduğu gerçeği ortada olsa da 10 yaşındaki bir çocuğun annesine karşı ‘kabul edilemez’ tavrını böyle servis etmenin, çocuğun şahsına karşı nefreti büyüteceği konusunda şüphe yok.

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın yaptığı basın açıklamasında şöyle bir bölüm yer alıyor: “Çocuğumuzun, sosyal medya üzerinden saldırıya ve tehditlere maruz kalması, ailemizi derinden üzmekte ve kaygılarını arttırmaktadır.”

Siber zorbalık ve şiddet içeren iletilerin tek müsebbibi çocuk odaklı habercilik ilkelerini hiçe sayan, hatta hedef gösteren haber ve programlar yayınlayan medya şirketleri olmasa da paylarının hiç de küçümsenmemesi gerektiği görüşündeyim.

Köşe yazarları da Atakan’ı boş geçmedi

Habertürk’te Fatih Altaylı, Milliyet’te Mevlüt Tezel, Hürriyet’te Fulya Soybaş Atakan konusu üzerine yazdı.

Altaylı, Atakan’ı överken ve okumaya devamı konusunda teşvik edilmesi gerektiğini savunurken asıl payeyi ebeveynlerine verdi. Tezel de Atakan’ın sosyoekonomik düzey tahmininden, annesinin başörtüsünden girip Millet Kütüphanesi’ne ilk üyenin Atakan olması gerektiğinden çıktı. Farkında olmadan Atakan’a ‘kidfluencer’ muamelesi yaptı.

Soybaş ise 10 yaşındaki bir çocuk açısından uzman görüşlerine başvurdu. Çocuğu merkeze alan, çocuğun iyiliğini önceliklendiren yazıda olayın nereden nereye geldiğini özetledi. Uzmanların, bu konuda neler yapılması, nasıl yaklaşılması gerektiğine dair tavsiyelerine yer vermesiyle eser miktardaki çocuk odaklı haber/görüş örneklerinden birine imza attı.

SEO’cular 3 gündür aralıksız çalışıyor

Böyle bir gündem olur da haber ve içerik sitelerine arama motorları üzerinden trafik çekmek ve içeriklerini en üst sıralarda çıkarmak için SEO uzmanları boş durur mu? Google Trends’de öne çıkan bazı arama kalıplarıyla, kopyala-yapıştır metin kürasyonlarıyla birçoğu haber sitelerine organik trafik getirmenin peşindeler. Atakan Kayalar kimdir, kaç yaşında, nereli, annesi, indigo çocuk, Greta gibi farklı kelime kombinasyonlarıyla ‘ekmek’ kovalıyorlar. Google’a Atakan Kayalar yazıp, haber sekmesini seçerek onlarca farklı başlıkta birbirinin aynısı SEO içeriklerini görebilirsiniz.