Dijital Haber Raporu’nda Türkiye sınıfta kaldı
Reuters Enstitüsü’nün hazırladığı Dijital Haber Raporu’ndaki Türkiye tablosu pek iç açıcı değil. İnsanlar politik görüşlerini “yetkililerle sorun yaşama” ihtimaline karşın çevrim içi kanallardan açıkça ifade etmeye çekiniyor. WhatsApp gibi uçtan uca şifreli ve özel mesajlaşma kanalları üzerinden alma eğilimi artıyor. Katılımcılara göre en çok uydurma haberle Türkiye’de karşılaşılıyor.
Oxford Üniversitesi’nin desteğiyle Reuters Enstitüsü tarafından hazırlanan Dijital Haber Raporu 2018 açıklandı. 37 ülkede çevrim içi kanallardan haberleri takip eden 74 bin kişinin katılımıyla ortaya çıkan rapor birbirinden ilginç verileri barındırıyor. Rapor, güven ve yanlış bilgilendirme, yeni çevrim içi iş modelleri, değişen Facebook algoritmasının etkileri ve öne çıkan mesajlaşma uygulamaları üzerine yoğunlaşıyor.
Katılımcıların son bir hafta içinde haber alma amacıyla sosyal medya kullanım oranları şu şekilde: Facebook (%46), YouTube (%24), Twitter (%10). Aynı amaç için mesajlaşma uygulamalarında ise WhatssApp (%16) ve Facebook Messenger (%10) öne çıkıyor.
Türkiye, birçok açıdan araştırmaya ‘damga’ vurdu
Araştırmaya göre, politik görüşlerini çevrim içi kanallarda açıkça dile getirdiğinde “yetkililer” ile sorun yaşama ihtimali Türkiye’de oldukça yüksek. Türkiye’den sonra Singapur, Malezya ve Brezilya geliyor. Bu konuda en az endişe duyulan yerler ise Norveç, ABD ve İsveç.
Türkiye’deki bu kaygının başka bir yansıması da mesajlaşma uygulamalarındaki kullanım sıklığı olarak karşımıza çıkıyor. Türkiye, Malezya, Hong Kong gibi otoriterleşen ülkelerde yaşayanlar, politik görüşlerini WhatsApp gibi kapalı ve uçtan uca şifreli ortamlarda daha özel bir şekilde ifade ediyor. Özellikle Türkiye’de 2016’da yaşanan başarısız darbe girişimi sonrası yaşayan tutuklamaların bu konuda etkili olduğu söylenebilir.
Özellikle seçim kampanyasından bu yana, belli medya organlarını yalan haber yapmakla suçlayan ve basın toplantılarından dışarı atan, bu tavrıyla da eleştirilere konu olan Trump’ın ABD’sine göre, son bir haftada tamamen uydurma bir habere denk geldiğini söyleyen katılımcılarının oranı 11 başka ülkede ABD’ye göre daha yüksek. Bu ülkelerin başını Türkiye çekerken, Yunanistan, Malezya, Meksika ve Macaristan’da da bu oran %40’ın üzerine çıkmış durumda.
Tam bu noktada şunu da not etmek gerek: Araştırmanın yapıldığı 37 ülkenin her birinde 2 binin üzerinde katılımcı yer alıyor. Yalan/uydurma haber konusu okuyucudan okuyucuya değişebilecek bir konu olduğu için verinin yüzde yüz sağlıklı olduğunu iddia etmemek gerekir. Belki de kendi politik görüşüne ters haberleri de insanlar uydurma haber olarak sınıflandırabilir. Bunu unutmadan değerlendirmek daha doğru olur.
En çok haber çevrim içi kanallardan ve mobil cihazlar vasıtasıyla alınıyor
2015-2018 arasında haber alınan kaynaklar arasında hem sıralamada hem de oranlarda ciddi bir farklılık görünmüyor. Başarısız darbe girişimiyle hatırlanan 2016’da sosyal medyadan haber alma eğilimi %72’ye gelmişken zamanla tekrar küçük bir düşüş yaşadığı görülüyor. Aynı trend, haber alınan cihazlara bakıldığında da görülse de mobil cihazlara bağlılık başka düzlemlerde de arttığı gibi haber almada da son zamanlarda yükselişte.
Yine aynı rapora göre Türkiye’de en çok güvenilen markaların başını Fox çekerken, onu NTV, CNN Türk, Cumhuriyet, Sözcü ve Habertürk takip ediyor.
Raporda, araştırmaya dahil edilen diğer ülkelere ait verilere ve ele aldığı diğer konulara buradan ulaşabilirsiniz.
